İsraildə Netanyahunun rəhbərlik etdiyi koalisiyanın dəstəklədiyi məhkəmə islahatları arasında ölüm hökmünün qüvvəyə minməsi də var. Azərbaycan 1998-ci ildə edam cəzasını ləğv edib, lakin bu gün hələ də ölüm hökmündən istifadə edən ölkələrin sayı heç də az deyil. Bəs niyə bu ölkələrin sayı azalmır?

"Unikal" xəbər verir ki, İsrail müxalifətinin iki aparıcı siması, keçmiş baş nazir və Yeş Atid (Gələcək var) Partiyasının lideri Yair Lapid və Mavi-Ağ Alyansın lideri Benni Qantz dünən verdikləri birgə yazılı açıqlamada baş nazirə xəbərdarlıq ediblər.

"İsrail milli fövqəladə vəziyyətin astanasındadır, lakin Netanyahu dayanmaqdan imtina edir", - bəyanatda deyilir. Sözügedən tənzimləmə ölüm cəzasının qanuniləşdirilməsini ehtiva edir. Bu vəziyyətə İsrail xalqından, insan haqları təşkilatlarından və beynəlxalq ictimaiyyətdən reaksiyalar gəlir. Knessetin bu yaxınlarda təsdiq etdiyi qanun layihəsi İsrail vətəndaşlarına qarşı ölümcül terror hücumlarına görə ölüm cəzasına yol açmaq məqsədi daşıyır. 

Hadisənin gündəmə gəlməsinin səbəbi uzun müddətdir dinc keçən nümayişlərə daxil edilən zorakılıq olub. Nümayişlər zamanı Fələstin -İsrail qarşıdurması nəticəsində iki İsrail əsgəri fələstinlilər tərəfindən öldürülüb . Hadisədən sonra işğal altındakı İordan çayının qərb sahilindəki Havara Kəbə fevralın 26-da yəhudi mühacirlər tərəfindən hücuma məruz qalıb. Bir çox israilli Havara hücumunu qırğın kimi qiymətləndirir.

Hansı ölkələrdə edam tətbiq olunur?

Dünya Əhali İcmalının 2023-cü il məlumatlarına əsasən, hazırda dünyanın 32 ölkəsində ölüm hökmü tətbiq edilir. Amnesty International-ın 2021-ci il məlumatlarına görə, sözügedən il ərzində 18 ölkədə 579 edam icra edilib. 2021-ci ilə qədər ölüm hökmündən ən çox istifadə edən 10 ölkə bunlardır: Çin, İran, Misir, Səudiyyə Ərəbistanı, Suriya, Somali, İraq, Yəmən, ABŞ və Cənubi Sudan.

Digər tərəfdən, dünyanın beş ölkəsi yalnız fövqəladə hallarda ölüm cəzası tətbiq edir. Bu ölkələrə Braziliya, Peru, Çili və Burkina Faso, həmçinin İsrail daxildir. Rusiya, Cənubi Koreya, Əlcəzair və Myanma da ölüm hökmünü dayandıran ölkələr sırasındadır.

Cinayət işləri üzrə hüquqşünas Mehmet Zengin ölüm cəzasının heç bir şəkildə çəkindirmə və cəmiyyətdə cinayət nisbətini azaltma gücünə malik olmadığını və bunu statistika ilə də sübut etdiyini bildirir .

"Cəmiyyətin və dövlətin buna üstünlük verməsinin səbəbini qisas mədəniyyəti, ictimai vicdanı və qurbanın yaxınlarını rahatlaşdırmaqla izah etmək olar. Cinayət nəticəsində üzvünü itirmiş ailəyə qarşı dövlət reaktivliyi ortaya qoyur. ”.

Türkiyədə sonuncu dəfə Hıdır Aslan 1984-cü il oktyabrın 25-də edam edilib, edam cəzası 2004-cü ildə tamamilə ləğv edilib.  Türkiyə 2003-cü ildə Avropa İnsan Haqları Konvensiyasının sülh dövründə ölüm hökmünün ləğvini nəzərdə tutan 6-cı Protokolunu imzalayıb. 2004-cü ildə 13-cü Protokolu imzaladı və 2004-cü ilin mayında konstitusiya dəyişikliyi ilə ölüm hökmünü Konstitusiyadan tamamilə ləğv etdi. Türkiyədə ən çox ölüm hökmü 12 Sentyabr rəhbərliyi dövründə icra edilib. Buna baxmayaraq, Türkiyədə zaman-zaman ölüm hökmü gündəmə gəlir. Xüsusən də 15 iyul xain çevriliş cəhdindən sonra bəzi siyasətçilər tərəfindən ölüm hökmünün yenidən tətbiqi məsələsi dilə gətirildi. Bundan əlavə, cəmiyyəti dərindən sarsıdan qadın və uşaqlara qarşı zorakılığa görə də ölüm hökmünün tətbiq edilməsi istənilir.

Azərbaycanda ölüm hökmü 1998-ci il, fevralın 10-da ləğv olunub. 21 fevral 1998-ci ildə “Cinayət Məcəlləsi, Cinayət-Prosessual Məcəlləsi və İslah-Əmək Məcəlləsinə dəyişikliklərin edilməsi” haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu qüvvəyə minib. Azərbaycan Avropa Şurasına üzv olmadan öncə ölüm hökmünü ləğv edərək, barələrində belə hökm çıxarılmış insanların cəzasını ömürlük həbs cəzası ilə əvəzlədi.Ölüm cəzası ləğv olunan zaman Azərbaycanda ölüm cəzası ömürlük azadlıqdan məhrumetmə ilə əvəzlənmiş 127 məhkum olub. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə, hazırda onlardan 80 nəfərə yaxını həbsxanada cəza çəkir.