Ağdamın işğalından 19 il ötür
Ağdamın işğalından 19 il ötür

Ağdam uğrunda döyüşlərdə Azərbaycan 6 mindən çox şəhid verib

Hələ ki zaman o zamandır ki, bir neçə aydanbir itirdiyimiz rayonlarımızın "yubileyi"ni qeyd edirik... Kəlbəcərin, Laçının, Şuşanın, Zəngilanın, Qubadlının... Amma qəribədir ki, nədənsə bütövlükdə Dağlıq Qarabağın itirilməsi gününü qeyd etmirik. Və çox güman ki, bu gün yoxdur. Olmayıb... Olmayacaq da...

Hər halda yuxarıda sadalanan adlar milli yaddaşımızın "cəhənnəm nöqtələri"dir və hər zaman bizi ağrıdacaq. Ona görə ağrıdacaq ki, işğal təkcə itirilmiş ərazi deyil. İşğal, birinci növbədə itirilmiş, kasad düşmüş ləyaqətdir. Və bir sıravi Azərbaycan vətəndaşı və sıravi qələm sahibi kimi əminəm ki, BİZ itirilmiş ləyaqətimizi bərpa edəcəyik...

Ağdamsız 19 il

Azərbaycanın Ağdam rayonunun Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğalından 19 il ötür. 70 faizini itirən Ağdamın işğalı ilə Azərbaycan iqtisadiyyatı 3 milyard manat vəsait itirib. 40 min ha-dan çox əkin sahəsi olan və ölkənin ən iri aqrar rayonlarından sayılan Ağdamda indi 17 min ha sahədə əkin aparılır.
23 iyul 1993-cü ildə birinci Qarabağ müharibəsinin ən geniş miqyaslı əməliyyatlarından biri baş verib. 1993-cü ilin iyun-iyul aylarında Gəncə və Bakıda baş verən hadisələr ermənilərə Qarabağ cəbhəsində hücum əməliyyatlarını genişləndirmək imkanı verir. Ağdam üzərinə edilən birinci hücum nəticəsiz qaldıqdan ermənilər qüvvəni Ağdərə istiqamətində cəmləşdirir. İyunun 26-da Ağdərə düşmən əlinə keçir. Bunun ardınca ermənilərin iki ordu korpusu Ağdam istiqamətində əməliyyata başlayır. 600 minlik erməni ordusuna qarşı əsasən könüllülərdən ibarət və düşməndən sayca az olan Azərbaycanın Milli Ordusu dururdu. 42 gün davam edən döyüş Ağdamın işğalı ilə sona çatır.
Ağdamın işğaldan əvvəl 88 min 395 hektar ərazisi, 1 şəhəri, 119 kənd və qəsəbəsi olub. 1993-cü ilədək rayonun 1736 hektar dövlət meşəsi, 710 hektar kolxoz meşəsi, 560 hektar yol, su və kanal kənarı, şəhərətrafı meşə sahələri var idi.
Ağdam rayonun ümumi ehtiyatları 64863 min m3 olan mişar daşı, 140464 min ton Çobandağ əhəngdaşı, 44708 min ton Boyəhmədli və 25197 min ton Şorbulaq gil yataqları işğal olunmuş ərazilərdə qalıb.
Rayon ərazisindən keçən ən iri çay olan Xaçınçayın uzunluğu 104 km, su toplayıcı sahəsi isə 657 kv.kilometrdir.
Ağdam şəhərində yaşı 150-250 ilədək olan 14 ədəd Şərq çinarı, Boyəhmədli kəndi ətrafında isə yaşı 400 ilə çatan 71 ədəd Şərq çinarı təbiət abidəsi kimi qorunurdu.
Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin "İşğal olmuş Azərbaycan ərazilərində ətraf mühitə və təbii sərvətlərə dağıdıcı təsiri müəyyənləşdirən (izləyən) operativ mərkəz"i işğaldan sonrakı dövrlərdə rayon ərazisində təbii sərvətlərin ermənilər tərəfindən dağıdılmasına dair aşağıdakı faktları aşkar edib.
İşğal olunmuş ərazilərdən yaşı 400-ə çatan şərq çinarı növündən olan ağacların doğranaraq Ermənistan istiqamətində aparılması və iri gövdəli ağacların qırılaraq yığıldığı müşahidə edilib.
Rayonun işğal altında olan Novruzlu, Yusifcanlı, Mərzili, Baş Qərvənd, Kəngərli, Çəlik, Qaradağlı-Kəngərlisi, Göytəpə, Gülçülük kəndlərində və Uzundərə, Yedixırman, Şahbulaq dağ massivlərində erməni hərbçiləri tərəfindən ümumilikdə 17457 hektar otlaq sahəsi yandırılıb. Yanğın zamanı "Qırmızı kitab"a və Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının "Qırmızı siyahısına" düşmüş müxtəlif sayda turac, qırqovul və gürzə məhv olub.
Metyu Brayza:
"Ağdamın işğalı mənə
İkinci Dünya
müharibəsində Varşavanın düşdüyü günü xatırlatdı"

Amerikanın Azərbaycandakı səfiri Metyu Brayza ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri olduğu dövrdə Ağdamın işğalının 15-ci ildönümüdə işğal altında olan Ağdamı görərək dəhşətə gəldiyini deyir: "Ağdamda gördüklərim məni dəhşətə gətirdi. Böyük bir şəhər xarabazarlığa çevrilmişdi. Mən polyakam. Ağdamın işğalı mənə İkinci Dünya müharibəsində Varşavanın düşdüyü günü xatırlatdı. Faşistlər Varşavanı darmadağın etmişdilər".
Dünən Bakıda Şəhidlər Xiyabanında Ağdam rayonunun işğalının 19-cu ildönümü anılıb.
Bu münasibətlə Ağdam rayonunun ictimaiyyəti, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bir sıra təşkilatların üzvləri Şəhidlər Xiyabanını ziyarət ediblər. Ümumilikdə ziyarət mərasimində 3 minə yaxın insan iştirak edib.
Ziyarətə Ağdam Rayon İcra Hakimiyyəti, hüquq-mühafizə orqanları ilə yanaşı Ağdamdan olan parlament üzvləri, "Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı icması" İctimai Birliyinin rəhbərliyi qatılıb. Tədbir iştirakçıları şəhidlərin məzarını ziyarət edib, Əbədi Məşəl Kompleksi önünə əklil qoyublar.
Ağdam rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Nizami Sadıqov jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, bu gün rayonun işğaldan azad olunmuş ərazilərində 17 yeni qəsəbə inşa olunub və burada 40 mindən çox əhali məskunlaşıb. Ümumilikdə Ağdamın işğal altında olmayan ərazilərində 90 min əhali yaşayır.
İcra hakimiyyətinin başçısı son zamanlar Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ağdamın işğal altındakı ərazilərində təlimlərin keçirilməsinə də münasibət bildirib: "Hər dəfə regiona beynəlxalq təşkilatlardan yüksək səviyyəli qonaqlar gələndə ermənilər belə addımlar atırlar. Son zamanlar baş verənlər də onların təmas xəttində növbəti təxribatıdır".
Tədbir ikinci Fəxri Xiyabanda dəfn edilmiş ağdamlı şəhidlərin məzarlarının ziyarəti ilə başa çatıb.

Natiq